تاریخ ماه رمضان ۱۴۰۲ + [اعمال، اوقات شرعی و عید فطر]

تاریخ ماه رمضان ۱۴۰۲ در تقویم شمسی مصادف با روز پنجشنبه ۳ فروردین است. تاریخ شروع اولین ماه رمضان در تقویم قمری برابر با روز پنجشنبه یکم رمضان سال ۱۴۴۴ است. تاریخ شروع اولین ماه رمضان در تقویم میلادی هم زمان با روز پنجشنبه ۲۳ مارس سال ۲۰۲۳ است.

تعریف رمضان

رَمَضان یا رَمَضان‌ُ المُبارَک نهمین ماه قمری که روزه در آن بر مسلمانان واجب است. این ماه را بهترین زمان برای نزدیک‌شدن انسان به خداوند دانسته‌اند. عبادت و روزه‌داری در ماه رمضان را بخشی از هویت مسلمانان در جهان امروز برشمرده‌اند. ماه رمضان، بنا به گفته پیامبر اسلام و اهل‌بیت(ع)، ماه میهمانی خدا است که درهای آسمان در آن گشوده شده و ارزش نماز در آن، چند برابر نماز در ماه‌های دیگر است. قرآن و برخی دیگر از کتاب‌های آسمانی، در این ماه نازل شده است.این ماه تنها ماهی است که نام آن در قرآن آمده است. این ماه، نزد مسلمانان احترام و جایگاه ویژه‌ای دارد. از مهم‌ترین عبادت‌های این ماه، تلاوت قرآن، اِحیای شبهای قدر، دعا، استغفار، افطاری‌دادن و کمک به نیازمندان است. حضرت علی(ع)، نخستین امام شیعیان در بیست و یکم ماه رمضان به شهادت رسیده است.

فرهنگ‌ها و زیست‌گاه‌های مختلف، سبب شکل‌گیری سنت‌های عرفی و قومی متنوع، مخصوص ماه رمضان شد. این سنت‌ها شامل مهمانی‌ها، مراسمات جمعی، پخت انواع شیرینی‌ها و غذاها، تزئینات، نمادهای متفاوت، برگزار کردن انواع مسابقات فرهنگی و ورزشی و … است.

کلیات رمضان

«رَمَضان» به معنای شدت گرمای خورشید نهمین ماه قمری است که گرفتن روزه در آن بر عموم مسلمانان واجب است. قرآن کریم و برخی دیگر از کتاب‌های آسمانی در این ماه بر پیامبران نازل شده‌اند. کلمه رمضان، یکی از اسماء الهی است. ماه مبارک رمضان نمادی از هویت دینی جامعه اسلامی شمرده شده است. واژه رمضان یک بار در قرآن ذکر شده و تنها ماهی است که نامش در قرآن آمده است:

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَبَینَاتٍ مِّنَ الْهُدَیٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیصُمْهُ ۖ
ماه رمضان [همان ماه‌] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابی] که مردم را راهبر، و [متضمّن‌] دلایل آشکار هدایت، و [میزان‌] تشخیص حق از باطل است. پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد، و کسی که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن،] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بدارد]... .

فضائل رمضان

پیامبر اکرم(ص) در خطبه شعبانیه فضایلی را برای این ماه بر شمردند از جمله این که مردم در آن ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اند. شب قدر در این ماه و بهتر از هزار ماه است. احیا و نمازگزاردن در یک شب از شب‌های آن برابر با نماز هفتاد شب در ماه‌های دیگر است. ماه صبر است و پاداش صبر بهشت خداست. ماه همدردی است. ماهی است که روزی بندگان مؤمن افزون می‌شود. پاداش آنکه در این ماه مؤمنی را افطار دهد، برابر با آزادکردن بنده است. هم چنین ایشان، این ماه را ماهی می دانند که اگر ارزش آن شناخته شود انسان آرزو می‌کند تمام سال رمضان باشد؛ طبق سخن پیامبر(ص)، ماه رمضان،ماه بسته‌شدن درهای جهنم، ماه گشوده‌شدن درهای بهشت و ماه به زنجیر کشیده شدن شیاطین است.

علاوه بر سخنان پیامبر(ص)، در روایات متعددی از معصومین(ع)، فضایل بسیاری برای این ماه نقل شده است. برخی از این اوصاف عبارت‌اند از:

ماه مغفرتی که اگر بنده‌ای در آن بخشیده نشود امیدی به آمرزش او در سایر ماه‌ها نیست؛
ماه خدا
ماه رحمت و بخشایش الهی
ماه سوختن گناهان
ماه گشوده شدن درهای آسمان
ماه مضاعف شدن پاداش‌ها
بهار قرآن

بر اساس حدیثی از امام صادق(ع)، خوش اخلاقی در این ماه باعث ثبات قدم شخص بر روی پل صراط خواهد شد.

تعیین آغاز و پایان ماه رمضان

اول ماه رمضان و اول ماه شوال با یکی از راه‌های زیر ثابت می‌شود:

خود شخص هلال اول ماه را ببیند.

یقین پیدا کردن از گفته عده‌ای.
شهادت دو مرد عادل که گفته آنها با یکدیگر در تعارض نباشد.
سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد.
حُکم حاکم شرع (نظر برخی مراجع تقلید)

برخی احادیث، ماه رمضان را همیشه سی روزه دانسته و گروهی از فقهای قدیم بدان قائل بودند اما در مقابل، بعضی روایات بیان می‌کند که ماه رمضان همچون دیگر ماه‌ها در نوسان است؛ می‌تواند ۲۹ یا ۳۰ روزه باشد. بیشتر فقها قائل به این دیدگاه‌اند.

اعمال ماه رمضان

ماه رمضان مهمترین ماه عبادت مسلمانان است و در روایات، اعمال و عبادت‌های مختلفی برای این ماه نقل شده که برخی مشترک و برخی برای برای روزهای خاص می‌باشند.

دعای مشترکی برای تمام روزهای ماه رمضان نقل شده چنین است: « یا عَلِیُ یا عَظیمُ یا غَفُورُ یا رحیمُ أنْتَ الرَّبُّ العظیمُ الَذی لیس کَمِثْلِهِ شَی ءٌ و هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ وَ هذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ و کَرَّمْتَهُ و شَرَّفْتَهُ و فَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ و هُوَ الشَّهْرُ الَّذی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَی و هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرانَ هُدی لِلنّاسِ و بَیناتٍ مِنَ الْهُدی و الْفُرْقانِ و جَعَلْتَ فیهِ لَیلَهَ الْقَدْرِ و جَعَلْتَها خَیرا من أَلْفِ شَهْرٍ فَیاذَ الْمَنِّ و لا یمَنُّ عَلَیکَ مُنَّ عَلَی بِفَکاکِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیه وَ أَدْخِلْنی الْجَنَّه بِرَحْمتِکَ یا أرْحَم الرّاحِمِینَ

روزه

روزه، خودداری از انجام برخی کارها از جمله خوردن و آشامیدن از اذان صبح تا اذان مغرب است. دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن در سوره بقره آمده است. وجوب روزه ماه رمضان را از ضروریات دین و منکر آن را مرتد دانسته‌اند.

قرآن و اهل‌بیت برای روزه آثار بسیاری از جمله کسب تقوا، وسیله امتحان و تثبیت اخلاص،یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت، و استجابت دعا هنگام افطار ذکر کرده‌اند.

اعمال شب قدر

شیعیان شب قدر را یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ و یا ۲۳ این ماه است و احتمال شب قدر بودن شب ۲۳ رمضان را بیشتر دانسته‌اند. اهل‌سنت بر شب ۲۷ رمضان برای شب قدر بودن تاکید بیشتری دارند. شیعیان هر ساله در مساجد، تکیه‌ها، حرم امامان یا امامزادگان، حسینیه‌ها یا خانه‌های خود مراسم و اعمال شب قدر را به جا می‌آورند و از شب تا سحرگاه به احیا (شب‌زنده‌داری) و عبادت می‌پردازند.[۲۷] برگزاری مجالس سخنرانی علمای دینی، اقامه نماز جماعت، خواندن دعای افتتاح، ابوحمزه ثمالی، جوشن کبیر و دعای قرآن به سر به صورت دسته‌جمعی نیز از مهم‌ترین اعمالی است که در این شب‌ها به صورت عمومی انجام می‌گردد.

نماز مستحبی

مشهور فقهای شیعه نماز مستحبی ماه رمضان را هزار رکعت دانسته‌اند که بصورت دورکعتی و فرادا خوانده می‌شود. خواندن این نمازها را بیشتر چنین دانسته‌اند: از شب اول رمضان تا شب بیستم در هر شب ۲۰ رکعت و از شب بیستم تا پایان ماه هر شب ۳۰ رکعت اقامه می‌شود و در شب‌هایی که احتمال شب قدر باشد، افزون بر این‌ها، ۱۰۰ رکعت دیگر هم خوانده می‌شود.

اهل سنت در هر شب ۲۰ رکعت نماز مستحبی می‌خوانند. این نماز در اصطلاح نماز تراویح خوانده می‌شود.[اهل سنت به تبعیت از خلیفه دوم این نماز را بصورت جماعت می‌خوانند که شیعیان جماعت خواندن آن‌را بدعت می‌دانند.

اعتکاف دهه آخر

پیامبر اسلام ابتدا دهه اولِ ماه رمضان، سپس دهه دوم و در نهایت، دهه سوم این ماه را برای انجام اعتکاف برگزید و پس از آن، تا آخر عمر، در دهه آخر ماه رمضان به اعتکاف می‌رفت.

جنگ بدر در ماه رمضان اتفاق افتاد و پیامبر اسلام در آن سال نتوانست اعتکاف برود، به همین جهت، ایشان در سال بعد، بیست روز از ماه رمضان را معتکف شد؛ ده روز برای همان سال و ده روز قضای سال پیش.